Cmentarz wojenny nr 308 Królówka Muchówka.
1. Położenie.
Powiat bocheński, gmina Nowy Wiśnicz, miejscowość Muchówka. Sprawa przynależności terytorialnej jest dyskusyjna: Królówka lub Muchówka. Po rozpoznaniu stwierdzam, że to jednak teren przynależny Muchówce. Cmentarz znajduję się na skraju lasu. Prowadzi do niego droga bita, na którą należy skręcić w lewo z drogi Muchówka-Leszczyna, przed znakiem informacyjnym. Cmentarz nr 308 jest jednym z 4 cmentarzy leżących blisko siebie, co jednoznacznie wskazuje, że są to cmentarze „frontowe” czyli zawierają szczątki żołnierzy, którzy zginęli bezpośrednio w walkach w niewielkiej odległości od miejsca pochowania. Od południowo-zachodniej cmentarza w odległości kilkuset metrów znajdują się cmentarze nr 306, 307,305.
2. Projektował Franz Stark.
3. Ogrodzenie.
Cmentarz posiada kształt prostokąta, do którego od strony zachodniej dołączono półkolistą absydę. Ogrodzenie w systemie mieszanym. Mur kamienny z ciosanych bloków oraz słupy z kamiennych regularnych bloków piaskowca, zakończone stożkowymi zwieńczeniami. Pomiędzy słupami rury żelazne. Narożniki cmentarze z rozbudowane w układzie schodkowym. Absyda wykonana z pełnego muru w układzie schodkowym.
4. Wejście.
Do cmentarza prowadzą 2 wejścia, jedno od strony północnej, drugie naprzeciwko od strony południowej. Wejścia typowe otwarte pomiędzy słupami kamiennymi.
5. Nagrobki. Krzyże. Mogiły.
Cmentarz składa się z 2 wyraźnie oddzielonych części. Pierwsza w formie prostokąta (od strony wschodniej, druga w formie półkolistej absydy od strony zachodniej. Oddzielenie stanowi mur kamienny, pośrodku którego znajduje się zejście w postaci kilku schodów. Zejście z części wyższej do niższej w formie szerokiego zejścia (jakby bramy) ograniczonego 2 kamiennymi słupami. Te wyraźne oddzielenie cmentarza na dwie części (górną i dolną) nie jest do końca zinterpretowane. Może tu grać rolę kwestia narodowości pochowanych żołnierzy lub/ i zaprojektowanie tego układu pod uroczystości, które planowano organizować w latach późniejszych. Nekropolia jest największym cmentarzem wojennym na obszarze Okręgu IX Bochnia. Żołnierzy pochowano w 56 grobach zbiorowych i 19 pojedynczych. Łącznie: 96 żołnierzy armii austro-węgierskiej, 291 niemieckich, 606 rosyjskich. Łącznie 993 pochowanych żołnierzy. Żołnierze zginęli w walkach w listopadzie i grudniu 1914 głównie podczas okrutnych walk jakie toczono na bliskich odległościach na tzw. bocheńskim odcinku operacji limanowsko-łapanowskiej. Układ grobów mieszany. W części dolnej (prostokątnej) od strony wschodniej układ grobów równoległy do ogrodzenia wschodniego oraz wzdłuż ogrodzeń bocznych (południowego i północnego). Pośrodku groby układzie skośnym. W części dolnej znajdują się dwa elementy wyróżniające. Główny od strony wschodniej to kamienny krzyż. Jest on podobny do znajdującego się na cmentarzach nr 307,306,305 (i innych w okręgu IX) wzbogaconym o boczne kamienne mury z zaakcentowanym wejściem. Na ścianie krzyża znajduje się kamienna, częściowo zniszczona inskrypcja. Część górna (półokrągła) w niezmiernie ciekawym układzie „krzyża żelaznego”, co jest rzadkim układem architektonicznym. Środek „krzyża żelaznego” stanowi masywny prostopadłościenny pomnik z bloków kamiennych zakończony również kamiennym krzyżem wokół którego znajduje się kamienno-ziemny taras. Na ścianach pomnika z czterech stron wmurowano krzyże żeliwne typu niemieckiego (1 typ austriacki od strony północnej-uszkodzony). Z czterech stron pomnika znajdują się betonowe stele z typowymi żeliwnymi tablicami imiennymi.
6. Element centralny.
W przypadku tego cmentarza, składającego się z 2 wyraźnych części, możemy mówić o 3 elementach centralnych, co jest kolejnym nieznanym na pozostałych cmentarzach okręgu IX i innych cmentarzach układem. Dwa wyróżniające się elementy znajdują się w części dolnej (prostokątnej), jeden w części górnej (półokrągłej, omówiony w pkt. 5). Element centralny środkowy to ściana pomnikowa w układzie schodkowym zakończona kamiennym krzyżem z inskrypcją od strony zachodniej.
7. Stan zachowania.
Dobry. Przy wejściu od strony południowej ułożone są uszkodzone krzyże, tablice nagrobne.
8. Oznakowanie. Tablice informacyjne.
Cmentarz częściowo oznakowany. Przy drodze Muchówka-Leszczyna znajduje się słup informacyjny, który wskazuje tylko cmentarze 306-308. Tablica informacyjna Szlak cmentarzy I wojny światowej zamontowana w ogrodzeniu zawiera podstawowe dane oraz informacje o cmentarzach znajdujących się w pobliżu.
