Cmentarz wojenny nr 309 Trzciana (dwie kwatery cmentarne).
1. Położenie.
Powiat bocheński, gmina Trzciana, miejscowość Trzciana. Cmentarz, a właściwie 2 kwatery wojskowe znajdują się w obrębie cmentarza parafialnego w Trzcianie, przy drodze do Leszczyny po jej lewej stronie. Przy wejściu na cmentarz komunalny w pobliżu kwatery I (dolnej) znajduje się betonowy znak informacyjny.
2. Projektował Franz Stark.
3. Ogrodzenie.
Kwatera I (dolna) posiada kształt wydłużonego prostokąta. Ogrodzenie składa się z betonowych słupów o przekroju ośmiokąta połączonych ze sobą betonowym murem a górą rurą żelazną (O. Duda zapisał, że ze „zdwojonych rur żelaznych”). Układ ogrodzenie schodkowy ze względu na spadek terenu. Zwieńczenie słupów stanowi półkula betonowa. Kwatera II (górna)- ogrodzenie typowe, takie jak w kwaterze I (dolnej) bez spadku terenu.
4. Wejście.
Do kwatery I (dolnej) prowadzi 1 wejście od strony południowej, składające się z dwuskrzydłowej niskiej bramy zawieszonej pomiędzy betonowymi słupami ogrodzeniowymi. Kwatera II (górna) – wejście od strony południowej wąskie bez bramy pomiędzy słupami ogrodzenia.
5. Nagrobki. Krzyże. Mogiły.
Kwatera I (dolna) – z powodu wydłużonego, prostokątnego kształtu żołnierzy pochowano w jednym rzędzie, wzdłuż dłuższej osi cmentarza od strony północnej. Znajdują się w niej 4 typowe ażurowe krzyże żeliwne na podstawach betonowych typu austriackiego i dwuramienne oraz krzyże żeliwne z pojedynczych prętów. Pomiędzy nimi umieszczono typowe betonowe płyty nagrobne z żeliwnymi płytami z nazwiskami poległych. Łącznie w kwaterze znajduje się 14 elementów architektury cmentarnej. Pochowano na niej 154 żołnierzy, którzy zginęli podczas przygotowania i przebiegu operacji limanowsko-łapanowskiej na jej tzw. odcinku bocheńskim. Uwagę zwraca fakt dużej ilości niezidentyfikowanych żołnierzy, w tym z armii austro-węgierskiej i niemieckiej, co może sugerować szczególnie krwawe walki oraz konieczność szybkiego grzebania zwłok. W kwaterze II (górnej) nie zamontowano typowych krzyży ażurowych znajdujących się na innych cmentarzach i kwaterze I. Pojedyncze krzyże wykonano z płaskowników żelaznych (a nie z prętów jak w kwaterze I). W kwaterze znajdują się betonowe nagrobki z żeliwnymi płytami z nazwiskami poległych żołnierzy. Na obu kwaterach rosną potężne drzewa, dęby, wzmacniające monumentalny wygląd nekropolii. W kwaterze II (górnej) pochowano 31 żołnierzy: 16 żołnierzy armii austriacko-węgierskiej i 15 z armii niemieckiej. Łącznie na obu kwaterach spoczywa: 185 żołnierzy (z armii austriacko-węgierskiej – 36, niemieckiej-52, rosyjskiej -97). Aż 156 pochówków nie zostało zidentyfikowanych.
.
6. Element centralny
W przypadku cmentarza Kwatery I (dolnej) element centralny stanowi prostokątna ściana pomnikowa (bez skośnego zwieńczenia spotykanego najczęściej na cmentarzach), na której umieszczono dwa żeliwne krzyże w kołach z laurem: po lewej stronie mały krzyż typu austriackiego, po prawej mały krzyż typu niemieckiego. Na ścianie pomnikowej nie ma tablicy inskrypcyjnej (co niekiedy spotykamy w opisach cmentarza). Elementem ściany pomnikowej jest betonowa ławka. Kolejnym elementem nie stanowiącym pierwotnej architektury cmentarza jest nagrobek ppor. Łukaszewicza, na którym znajduje się granitowa płyta z napisem: Ś. P. ppor. Michał Łukaszewicz / Oficer 10 Brygady Kawalerii./ Zginął śmiercią tragiczną podczas walk z hitlerowskim najeźdźcą w przysiółku Trzciana-Działy dnia 6 IX 1939 r. Cześć i Chwała Bohaterom Września w 70 rocznicę wybuchu II Wojny Światowej / Młodzież Zespołu Placówek Oświatowych w Trzcianie / Samorząd Gminy . W niektórych opracowaniach i portalach znajduje się nieaktualny (błędny) tekst inskrypcji. Nagrobek ppor. Michała Łukaszewicza wykonano z kamiennych bloków piaskowca i próbowano wkomponować w istniejącą architekturę cmentarza. Warto zapoznać się z informacjami na ten temat zawartymi na portalach https://bochenskiedzieje.pl/ludzie/dowodcy-i-zolnierze/51-podporucznik-michal-lukaszewicz oraz http://www.archiwum.trzciana.pl/aktualnosci2009/kwiecien/seminarium/seminarium.htm
Kwatera II (górna) – element centralny to ściana pomnikowa z dwuspadowym zwieńczeniem. Na jej szczycie krzyż żeliwny w tle z laurem. Poniżej na marmurowej płycie inskrypcja „Przybyliśmy z szarości dnia powszedniego, a przekroczyliśmy próg życia ukoronowani wawrzynem”.
7. Stan zachowania.
Dobry (dotyczy obu kwater)
8. Oznakowanie. Tablice informacyjne.
Cmentarz oznakowany. Przy drodze Trzciana-Leszczyna w prawej stronie bramy cmentarza komunalnego znajduje się słup informacyjny. W kwaterze II (górnej) zamontowano tablicę informacyjną Szlak cmentarzy I wojny światowej, która zawiera podstawowe dane oraz informacje o cmentarzach znajdujących się w pobliżu.
